SERKAN KAHYAOĞLU, Klinik Psikolog
Ergene geribildirimi nasıl vermek gerekir. Birkaç önemli nokta şöyle özetlenebilir.
- Değerli ve etkili olma ihtiyacı: Bulunduğu ortamda sevilme, önemsenme davranışlarının yanı sıra neleri becerdiği
hangi davranışlarının işe yaradığı kabul edildiğini, hangilerinin işlevsiz olduğunu bilmek ergen için anlamlıdır.
- Eleştiri ve takdir besliyorsa anlamlıdır: Besleyen geribildirim yapabilmeniz için birkaç ölçütle kendinizi test edebilirsiniz:
- Sayı: Çok fazla konuda ve çok sayıda eleştiri ve takdir bir süre sonra sizi “söylenen, her şeye karışan, fazla müdahaleci” biri gibi gösterebilir. Üstelik lise, üniversite giriş sınavına çalışması için uyarınızla, odasını toplamasına ilişkin yaptığınız eleştiri aynı değerde görülebilir ve her ikisi de bir süre sonra önemsenmeyebilir.
- Zamanlama: Hiç kimse çok yorgun, gergin, korkmuş olduğunda yüzleştirilmek hatta takdir edilmeyi sevmez. Böyle durumlarda onun biraz beklemek gerekir.
- Bildiği bir şey mi yoksa yeni bir şey mi söylüyorsunuz?: Yanlışını fark eden bir insanı tekrar eleştirmek en hafifinden ilişkinizi olumsuz etkiler. Ergen için bu etki çift katıdır. Düşük not almış bir ergene “notun düşük demek” yaratıcı ve yapıcı bir geribildirim değildir. Onun yerine “bunun üzerine konuşmak isterim, ne zaman hazır olursan konuşalım” demek işe yarayabilir.
- Takdir ve eleştiride bazı önemli noktalar: Ergenlerin genellikle yalnızken fazla kalabalık olmayan ortamda eleştirilmesi önerilir. Bunun istisnası şiddet, ayrımcılık, zorbalık gibi insan haklarına müdahale olan durumlarda anında müdahale edilmesidir. Bu konuların dışındaki konularda bazen eleştiriyi ertelemek bile mümkün olabilir. Takdir için ise yine grup önündeyken abartmadan ve ergeni zor durumda bırakmadan takdir etmek anlamlıdır..
Aşağıdaki tablo ergeni takdir edip eleştirirken işinize yarayabilecek bir özet sunmaktadır:
Tablo 2: Nasıl takdir ve eleştiri
Eleştiri
- Kişiliği değil davranışı eleştirmek
- Bazen grup önünde, bazen tek başına iken,
- Eleştirinin nedenini açıklamak,
- Olumsuz davranışın size olan etkisini söylemek,
- Ona da söz hakkı tanımak
Takdir
- Hem kişiliği hem de davranışı takdir etmek,
- Anında takdir etmek,
- Hem grup önünde hem tek başına iken,
- Takdirin nedenini açıklamak;
- Olumlu davranışın size olan etkisini söylemek,
- Ona da söz hakkı tanımak
Son söz olarak ebeveynlerin ve öğretmenlerin ergenlerle ilişkilerinde işe yarayabilecek bir kaç öneriyi aşağıda bulabilirsiniz:
- Polyannacı olmadan pozitif(işlevsel) takdir ve eleştiri yapın. Olumlu-olumsuzu ve tüm duyguları kapsayan geribildirim verin.
- Onunla yaşamınızı ve ergenliğinizi paylaşın.
- Liderlik etmesine izin verin, liderlik için onu zorlayın. Ama aynı zamanda lidere uyum göstermesini de teşvik edin.
- Ondan yardım ve fikir isteyin. İşe yaradığını hissetsin.
- İyi yaptığı en az bir şey bulun.
