İREM EKEN, Klinik Psikolog
Başarı size göre nedir? İyi bir kariyer yapmak, çok para kazanmak, iyi bir ebeveyn olmak, yeni bir dil öğrenmek, tanınmış biri olmak ya da mutluluk… Başarının hepimiz için farklı anlamları olabilir. Birimiz için terfi almak başarı iken bir diğeri için şirket kurmak, mülk sahibi olmak, insanlara yardım etmek, her gün yeni bir şey öğrenmek ya da gülümseyerek uyanmak bir başarı olarak tanımlanabilir. Bir başka deyişle, birimiz için anlamlı olan konu diğeri için başarı kriterlerine bile girmiyor olabilir. Elbette, herkese göre farklı bir anlam ifade etse de günümüzde başarılı olmak birçok kişinin ortak bir meselesi haline gelmiştir.
Peki, “Nasıl başarılı olunur?”, “Ne yapmalı?”
Profesör Angela Duckwort[1], farklı gruplarla yaptığı bilimsel araştırmalarda başarının ortak bir denklemi olduğunu gözler önüne seriyor. Kişilerin başarılı olmalarını, farklı karakter özelliklerinden daha çok “Grit” yani “sebat, azim, uzun süre boyunca kişi için anlamlı olan hedefler doğrultusunda yola devam edebilme kapasitesi” ile açıklıyor. Benzer şekilde, başarı konusunu inceleyen, araştırmacı yazar Paul Tough[2] da bu özelliklerin başarı konusunda itici güç olduğunu “Çocuklar nasıl başarılı olur?” kitabında paylaşıyor. Bu özellikler ile vurgulanmak istenen, başarılı olan insanların, herkes gibi zorluklarla karşılaştığı ancak bu zorluklar karşısında farklı yollar aradıkları, tekrar tekrar, bıkmadan, usanmadan yeniden deneyebilme kapasitesine sahip olmaları diyebiliriz. Aslında karşılarına çıkan engeller karşısında “devam etmeye var mısın, yok musun?” diye sorulduğunda ısrarla “evet” yanıtını vermek gibi düşünebiliriz. Yapamadığına inanıp, bırakmak pes etmek yerine “henüz” yapamadığını düşünerek denemekten vazgeçmek, farklı çözümler, stratejiler geliştirebilmek başarı için önemlidir.
Azmetme, sebat etmeye ek olarak, başarı beklenen konuya duyulan tutarlı ilgi ve bu ilgi sayesinde harcanan emeğin incelikli çalışmaya dönüşmesi gerekir. Bir başka deyişle, Duckwood’un tanımladığı gibi; Yetenek x Efor = Beceri, Beceri x Efor = Başarı. Pek çok insan başarının doğrudan yetenek ile ilişkili olduğunu düşünse de çaba göstermek, beceri geliştirmek de oldukça önemlidir. Örneğin, birinin müzik konusunda çok yetenekli olduğunu düşünelim. Bir diğer kişi daha az yetenekli olabilir ama daha çok çalışıyor, merak ediyor, ilgi duyuyor, araştırıyor, pratik yapıyor, zaman harcıyor, kendini geliştirmek için bu konuya yatırım yapıyor olabilir. Daha fazla emek veren bu kişinin, daha az çalışan ama yeteneği olan kişi kadar başarılı olabileceği hatta uzun vadede belirgin olarak daha çok yol kat edeceği öngörülebilir.
Başarılı olmak nelere ilgi duyduğumuz, nelerle mutlu olduğumuz, neleri önceliklerimiz, neleri değerli bulduğumuz gibi birçok unsurla değişen, şekillenen kişiye özel bir konudur. O halde, yazının başında soruduğumuz soru oldukça önemli bir hale gelmektedir: Size göre başarı nedir? Bunu belirleyebilmek, başkalarının başarı tanımlarının peşinde koşmak yerine neleri başarmanın sizi mutlu edeceğine dair ipuçları verebilir. Bulduğunuz cevaplara göre kendinize hedefler koyabilirsiniz. Bu hedeflerin gerçekçi, yapılabilir, size uygun ve sürdürülebilir olmasına dikkat edebilirsiniz. Bu hedefleri gerçekleştirmek için kısa ve uzun vadeli planlar oluşturabilir, çaba gösterebilirsiniz. Önünüze çıkan engeller, sorunlar, yaptığınız hatalar karşısında yetişkin bir birey olarak sorumluluk almanız oldukça önemlidir. Başkalarını suçlamadan, kendi özgün çözümlerinizi, seçeneklerinizi bularak çabanızı sürdürebilirsiniz. Elbette, sadece sonuçlara değil, sürece de odaklanarak, heyecan duymayı, keyif almayı unutmayabilir, kendinizi takdir etmeye de özen gösterebilirsiniz.
[1] Duckwood ,A. (2018). Grit
[2] Tough, P. (2012). How Children succeed.
