MELTEM YILMAZ, Klinik Psikolog
Çocuk kaç yaşında olursa olsun, boşanma çocukta öfke, korku, suçluluk, üzüntü gibi duygular yaratabilir*. Giden ebeveynin onları sevmeyeceği ihtimalinden korkabilir, ayrı evlerde farklı düzenlere ayak uydurmak zorunda kaldıkları için öfkelenebilir, özel günlerde ebeveynlerini bir arada gördüklerinde, onları tekrar birleştirme arzusu duyabilirler. Boşanmanın nasıl yönetildiği, çocuğun bu değişime uyum sağlama sürecini büyük ölçüde belirler**.
- Her koşulda çocuğunuzun anne ve babası olarak kalacağınızı vurgulayın: Örneğin, “Artık eskisi kadar iyi anlaşamıyoruz, bundan sonra birbirimizin karısı ve kocası olmayacağız. Ama her zaman senin annen ve baban olarak kalacağız.”*** gibi açıklamalar yapılabilir.
- Çocuklara her ayrıntıyı söylemeyin: Örneğin, “Annen/baban beni başka biriyle aldattığı için artık ona güvenmiyorum, o yüzden boşanıyoruz.” gibi bir açıklamada, çocuğun ihtiyacı değil, ebeveynin üzüntüsünü, acısını, öfkesini paylaşma ihtiyacı ön plandadır. Bu duyguların paylaşılacağı kişi çocuk değildir. Bir yetişkin olmanın sorumluluğu ebeveynlere aittir. Aksi takdirde çocuk, yetişkin gibi olmak, ebeveynlerini iyi hissettirmek gibi büyük sorumlulukları yüklenebilir.
- Çocuğun gelişimini göz önünde bulundurun: Bebekler boşanmanın hemen ardından gelen değişimlerin etkilerinden görece korunurlar, sabit ve güvenli bir bağın her iki ebeveyn ile sürdürebilmesi önemlidir. Okul öncesi dönemde çocuklar, her şeyin kendi etraflarında döndüğüne inanırlar. Örneğin, ayrılık kararı açıklanmadan önce, top oynarken evdeki eşyayı kıran çocuk, ayrılığı bu eşyanın kırılmasının bir sonucu olarak algılayabilir ve kendisini suçlayabilir. Ebeveynlerin boşanma kararının çocuktan kaynaklanmadığını net bir şekilde açıklamaları gerekir. Açıklamanın, evlerin ayrılmasından bir hafta kadar önce, somut örneklerle kısa açıklamalar yapılması etkili olur. Daha büyük yaşlardaki çocuklar için ise, ailenin hayatında neler değişeceği, çocuğun nerede ve kiminle yaşayacağı, kimi, ne zaman göreceği, okul ayarlamaları gibi ilgili detaylar anlatılmalı, belirsizlikleri en aza indirilmelidir.
- Boşanma sürecini barışçıl yürütün: Çocuklar, ebeveynlerinin boşanma sürecinde karşılaştıkları sorunları çözme biçimlerini, ilişkilere yönelik inanç sistemlerini oluştururken örnek alırlar. Öfkenin kontrol edilebildiğini, sağlıklı ve etkili çözümlerin bulunabildiğini gören bir çocuk, bunu ilişki repertuarına alacaktır. Ebeveynlerin birbirini değersizleştiren söylemlerde bulunulması, çocuğun güvenini sarsabilir, kendinin de “kötü”, “sevilmeye değer olmadığı” hissini verebilir.
*Johnston, J., Roseby, V., & Kuehnle, K. (2009). In the name of the child : A developmental approach to understanding and helping children of conflicted and violent divorce. New York: Springer. (2009).
**Weaver, J., & Schofield, T. (2015). Mediation and moderation of divorce effects on children’s behavior problems. Journal of Family Psychology, 29 (1), 39-48.
***Mathelin, C. (2003). Freud’a ne yaptık da çocuklarımız böyle oldu? : Ana babalara notlar (Kitap yayınevi; i̇nsan ve toplum dizisi, 34. 11). İstanbul: Kitap y